Pervititch Haritaları Üzerinden Üsküdar Kent Dokusunda Çeşmeler

Özet

Su mimarisinin önemli bir yapı grubunu oluşturan çeşmeler, ait olduğu dönemin üslup ve özelliklerini yansıtarak, Osmanlı kent olgusu içerisinde yer bulmuştur. Çeşme yapılarının hem Müslüman halkın çeşme yaptırmayı bir hayır olarak görmesi hem de Osmanlı tebaasının suya atfettiği önem ve suyun hayati değeri gibi birçok etken nedeniyle mahallelerde çok sık rastlanılan bir mimari öge olmuştur. Dönem mimarisinin şekillendirdiği bu yapılar bir yandan da içerisinde bulunduğu kent dokusunu şekillendirmektedir. Genellikle mimari özelliklerinin ele alındığı çeşme yapıları, içerisinde bulunduğu kent dokusuna katkısı konusunda bazı sorular akla getirmektedir.

Osmanlı dönemi kent olgusu; kentin tarihine, coğrafi yapısına, sosyolojik yapısına ve sahip olduğu kültürel birikime dayalı olarak oluşmuştur. Kent olgusu içerisinde yer bulan mimari yapılar ise yer aldığı kenti şekillendirmektedir. Bu noktada, kent dokusunda küçük ölçekli bir yapı grubu olarak yer bulan çeşmeler, hem içerisinde bulunduğu mekâna göre şekillenmiş hem de mekânı şekillendirerek kentsel dokuya katkı sağlamıştır. Pervititch haritalarında kent dokusuyla bütünleşmekte olan çeşmelere günümüz kent ölçeğinde bakıldığında, betonlaşmanın içerisinde neredeyse kaybolmaktadır. Bu noktadan yine günümüz modern dünyasında çeşmelerin önemini yitirdiği sonucu çıkarılmakla beraber, toplumun bu konudaki bilincinin olmadığı ve kent dokusuna sahip çıkılmadığı da bir gerçektir.